Talambuhay ni Jose Rizal: Pambansang Bayani ng Pilipinas

Ang reviewer na ito ay naglalaman ng komprehensibong impormasyon tungkol sa buhay, mga akda, at kontribusyon ni Jose Rizal, ang Pambansang Bayani ng Pilipinas. Perpekto ito para sa mga mag-aaral at sinumang nais pag-aralan ang kanyang pamana.

Pangunahing Impormasyon

• Buong Pangalan: Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda
• Isinilang: Hunyo 19, 1861, Calamba, Laguna
• Binaril: Disyembre 30, 1896, Bagumbayan (ngayon ay Luneta)
• Mga Magulang: Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro at Teodora Morales Alonso Realonda y Quintos
• Mga Ninuno:
  • Panig ng Ama: Domingo Lamco (negosyanteng Instik)
  • Panig ng Ina: Lakandula (pinuno ng Tondo, inapo ni Rajah Sulayman)
• Nagbinyag: Padre Rufino Collantes
• Ninong: Padre Pedro Casañas
• Paboritong Paring Kura: Padre Leoncio Lopez (nagturo ng pagrespeto sa karapatan ng iba)

Paliwanag ng Pangalan

• Jose: Sa karangalan ni San Jose, patron ng mga manggagawa.
• Protacio: Sa karangalan ni San Protacio, martir (feast day: Hunyo 19).
• Mercado: Tunay na apelyido ng ama, nangangahulugang “pamilihan” sa Español.
• Rizal: Pansamantalang apelyido mula sa “ricial” (luntiang bukirin ng trigo).
• Alonso: Maiden name ng ina.
• Realonda: Middle name ng ina, galing sa lola ni Rizal.

Mga Kapatid

1. Saturnina
2. Paciano – Tanging lalaking kapatid; naging heneral ng Rebolusyong Pilipino.
3. Narcisa
4. Olympia – Namatay sa 13 oras na panganganak.
5. Lucia
6. Maria
7. Concepcion – Namatay sa sakit sa edad na 3; unang pighati ni Rizal.
8. Josefa – Naging pangulo ng pangkababaihang grupo ng Katipunan.
9. Trinidad – Tinuruan ni Rizal ng Ingles; pinagbigyan ng lamparang may “Mi Ultimo Adios.”
10. Soledad

Edukasyon

• Unang Guro: Kanyang ina (nagturo ng alpabetong Kastila, pagdarasal sa Latin, at pagbasa).
• Pormal na Edukasyon: Justiniano Aguino-Cruz sa Biñan, Laguna.
• High School: Ateneo Municipal (Intramuros, Maynila), pinamamahalaan ng mga Heswita.
  • Unang Guro: Padre Jose Bech
  • Paboritong Guro: Padre Francisco Sanchez (humikayat sa pagsusulat).
  • Nagtapos noong 1877: Bachiller en Artes (katumbas ng high school diploma).
• Kolehiyo: Unibersidad ng Santo Tomas (UST), pinamamahalaan ng mga Dominikano.
  • Unang taon: Pilosopiya at Letra (gusto ng ama).
  • Sumunod na taon: Medisina (payo ni Padre Pablo Ramon).
• Edukasyon sa Europa:
  • Universidad Central de Madrid (1882): Pilosopiya at Letra, Medisina.
  • Paris (1885): Nagsanay sa klinika ni Dr. Louis de Weckert.
  • Heidelberg, Germany: Nagsanay sa ospital pangmata kay Dr. Otto Becker.

Mga Tiyuhin na Nakaimpluwensya

• Tiyo Manuel – Palakasan/sports.
• Tiyo Gregorio – Pag-ibig sa aklat.
• Tiyo Jose Alberto – Husay sa sining.

Mga Mahahalagang Akda

• “Sa Aking mga Kabata” (1869): Unang tula, sinulat sa edad 8, tungkol sa pagmamahal sa wika.
• “Mi Primera Inspiracion” (1876): Tula para sa paglaya ng ina.
• “A la Juventud Filipina” (1879): Nagwagi ng unang gantimpala; mga kabataan ang pag-asa ng bayan.
• “El Consejo de los Dioses” (1880): Dula na nagwagi sa patimpalak para kay Cervantes.
• “Amor Patrio” (1882): Unang sanaysay sa Europa, tungkol sa pag-ibig sa bayan.
• “A las Flores del Heidelberg” (1886): Tula na nagpapakita ng pangungulila sa bayan.
• “Noli Me Tangere” (1887): Nobela na tumutuligsa sa mga abusong Kastila at Simbahan.
• “El Filibusterismo” (1891): Karugtong ng Noli, inalay sa Gomburza.
• “Mi Ultimo Adios” (1896): Huling tula, sinulat bago binaril.

Mga Pangyayaring Nagmulat kay Rizal

• Pagkakulong ng Ina (1871): Inakusahan ng paglason sa hipag nang walang basehan.
• Pagbitay sa Gomburza (1872): Nagmulat sa kawalang-katarungan sa mga Pilipino.

Paglalakbay sa Europa (1882)

Ruta mula Maynila:

1. Singapore
2. Colombo, Sri Lanka
3. Aden, Yemen
4. Suez Canal, Egypt
5. Italya
6. Pransya
7. Espanya (Hunyo 1882)

Dahilan ng Pag-alis:

• Hindi mahusay ang pagtuturo sa UST.
• Diskriminasyon sa mga Pilipino sa UST.
• Galit ng mga Dominikano dahil sa Compañerismo.
• Paggamot sa mata ng ina.

Buhay sa Dapitan (1892–1896)

• Nagtayo ng paaralan para sa mga batang lalaki.
• Nagtayo ng patubig para sa mga magsasaka.
• Nakipagdebate kay Padre Ramon Pastells tungkol sa relihiyon.
• Sinulat ang “Mi Retiro” para sa ina.
• Nakatuklas ng bagong species ng palaka, tutubi, at uwang.
• Nanggamot at kinasama si Josephine Bracken.
• Tumanggi sa alok ni Pio Valenzuela na pamunuan ang rebolusyon.

Mga Pag-ibig ni Rizal

1. Segunda Katigbak: Unang pag-ibig, nakilala sa UST.
2. Margarita Almeda-Gomez: Taga-Pakil, Laguna.
3. Leonor Rivera: Pinakadakilang pag-ibig, inspirasyon ni Maria Clara.
4. Jacinta Evardo Laza: “Binibining L.”
5. Leonor Valenzuela: Kapitbahay sa Intramuros.
6. Suzanne Jacoby: Nakilala sa Belgium.
7. Gertrude Beckett: Taga-London, tumulong sa Ingles.
8. Adelina at Nelly Boustead: Muntik nang pakasalan si Nelly.
9. Usui Seiko (O-Sei-San): Nagturo ng Hapon.
10. Consuelo Ortiga y Perez: Kastila, inalayan ng tula.
11. Josephine Bracken: Itinuring na asawa, Irish.

Batas Rizal (Republika Blg. 1425)

• Pinagtibay: Hunyo 12, 1956.
• Ipinatupad: Agosto 16, 1956 ng Lupon sa Pambansang Edukasyon.
• Akda: Sen. Claro M. Recto (orihinal); substitute bill nina Sen. Jose P. Laurel Sr., Emmanuel Pelaez, at Roseller Lim.
• Mga Tumutol: Sen. Decoroso Rosales, Mariano Cuenco, Padre Jesus Cavanna, Sen. Francisco Rodrigo, ilang grupo sa Simbahang Katoliko.
• Puna sa Batas:
  • Nilalabag ang kalayaan sa relihiyon.
  • Hindi na raw dapat pag-aralan ang Noli at Fili.
  • May 120 pahayag laban sa Simbahang Katoliko sa Noli.
• Pagtatanggol:
  • Nagpapalaganap ng nasyonalismo.
  • Hindi pa nalulutas ang mga suliraning tinalakay sa nobela.
• Probisyon:
  • Pagsasama ng kurso tungkol kay Rizal sa lahat ng paaralan.
  • Libreng pamamahagi ng Noli at Fili.
  • Pagpapanatili ng koleksyong Rizaliana sa mga aklatan.

Pagpili kay Rizal bilang Pambansang Bayani

• Pamantayan:
  • Pilipino.
  • Namayapa na.
  • May pagmamahal sa bayan.
  • Ayaw sa rebolusyon (dahil sa pananakop ng Amerikano).
• Mga Kandidato: Marcelo H. del Pilar, Graciano Lopez-Jaena, Antonio Luna, Emilio Jacinto, Jose Rizal, Emilio Aguinaldo, Apolinario Mabini.
• Mga Nagpasya: William Howard Taft, Morgan Schuster, Bernard Moses, Dean Worcester, Henry Clay Ide, Trinidad Pardo de Tavera, Gregorio Araneta, Cayetano Arellano, Jose Luzurriaga.
• Dahilan ng Pagpili kay Rizal:
  • Dramatiko ang pagkamatay (binaril sa Bagumbayan).
  • Repormista, hindi rebolusyonaryo.
  • De-kalidad na Noli at Fili na nagmulat sa mga Pilipino.

Konklusyon

Si Jose Rizal ay higit pa sa isang bayani; siya ang naging simbolo ng laban para sa kalayaan at katarungan sa Pilipinas. Sa kanyang mga sinulat, tulad ng Noli Me Tangere at El Filibusterismo, ipinakita niya ang mga suliraning panlipunan na humikayat sa mga Pilipino na mag-alsa laban sa pananakop. Ang kanyang buhay ay patunay na ang pluma ay maaaring mas makapangyarihan kaysa sa espada.